Przełomowa nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego 2017

Przełomowa nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego 2017

Dnia 09 marca 2017 r. Sejm RP przyjął nowelizację Kodeksu Postępowania Administracyjnego (KPA).  Zmiany wprowadzone przez ustawodawcę, to jedna z największych zmian tego aktu prawnego, obowiązującego nieprzerwanie od lat 60-tych XX wieku. Wprowadzenie nowych przepisów ma za zadanie usprawnienie toczącego się postępowania przed organami administracyjnymi a co za tym idzie jego skrócenie. Długość trwania postępowań administracyjnych to największy problem polskiej administracji. Wprowadzone zmiany w przepisach mają zastosowanie do spraw nowych, tj. wszczętych po wejściu w życie ustawy nowelizującej, jednak wyjątkiem są tu nowe przepisy o mediacji, które będzie można stosować także w sprawach wcześniej niezakończonych.

Wśród najważniejszych zmian należy wymienić następujące:

• zmiana w zasadach ogólnych postępowania przez dodanie art. 7a i 7b KPA; art. 7a KPA wprowadza nową zasadę polegającą na rozstrzyganiu wątpliwości prawnych i faktycznych na korzyść strony (in dubio pro libertate). W postępowaniach, w których przedmiotem jest nałożenie obowiązku albo odebranie lub ograniczenie uprawnień, niedające się usunąć wątpliwości zarówno dotyczące prawa jak i faktów, powinny być rozstrzygane na korzyść strony. W uzasadnieniu ustawy nowelizującej wskazano, iż „decyzje organów władzy publicznej, w których wątpliwości interpretacyjne rozstrzygnięto na niekorzyść strony, istotnie obniżają zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa”. Wprowadzona zmiana ma zatem na celu „ograniczenie ryzyka obciążenia strony skutkami niejasności przepisów”. Kolejna nowa zasada został wprowadzona w art. 7b KPA i polega na tym, iż w toku postępowania organy administracji publicznej współdziałają ze sobą w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli oraz sprawność postępowania, przy pomocy środków adekwatnych do charakteru, okoliczności i stopnia złożoności sprawy.
• nowe brzmienie art. 37 i art. 38 KPA – od 1 czerwca 2017 r. rolę środka służącego na bezczynność/przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego pełnić będzie ponaglenie. Ponaglenie wnosi strona do organu wyższego rzędu za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie. Jeżeli od organu prowadzącego postępowanie nie ma organu wyższego stopnia, wówczas wnosi się je bezpośrednio do organu prowadzącego postępowanie;
• znowelizowanie art. 107 § 1 KPA poprzez umożliwienie stronom dobrowolnego zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania, co ma na celu przyśpieszenie uzyskania decyzji ostatecznej. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja stanie się ostateczna i prawomocna;
• wprowadzenie art. 122a – 122g KPA, tj. milczącego załatwienia sprawy, gdy przepis szczególny będzie tak stanowił. Celem wprowadzonych przepisów jest przyspieszenie i uproszczenie postępowania. Stanowi ono alternatywę dla tradycyjnego modelu zakończenia postępowania decyzją. „Milczenie” organu, czyli brak decyzji po upływie terminu na załatwienie sprawy uznaje się za załatwienie tej sprawy w sposób w całości uwzględniający żądanie strony. Milczące załatwienie sprawy nie znajdzie jednak zastosowania w każdym postępowaniu – przepis dotyczący konkretnej procedury administracyjnej będzie podstawą do milczącego załatwienia sprawy w jednym z trybów: milczącego zakończenia postępowania lub milczącego wydania zgody;
• wprowadzenie art. 96a – 96n KPA, tj. możliwości prowadzenia mediacji w postępowaniu administracyjnym; przepisy te stanowią istotną zmianę, z uwagi na fakt, iż mediacja była dopuszczalna jedynie przed sądem administracyjnym. Obecnie postępowanie mediacyjne będzie mogło być prowadzone we wszelkich sprawach, których charakter na to pozwala – chodzi tu przede wszystkim o sprawy, gdzie strony postępowania mają sporne interesy ale także sprawy ze skomplikowanym stanem faktycznym. Mediacja prowadzona będzie przez niezależnego mediatora wpisanego na stałą listę mediatorów albo na listę mediatorów prowadzoną przez organizację pozarządową lub uczelnię;
• wprowadzenie nowego działu IVa i dodanie w nim art. 189a – 189k KPA, pozwalających na wymierzanie lub nakładanie administracyjnych kar pieniężnych, co stanowi całkowitą nowość, z uwagi na fakt, iż wcześniej taka regulacja nie była przewidziana. Przedmiotowe przepisy mają na celu ujednolicenie standardów wymierzania i nakładania kar a także udzielania ulg w ich wykonaniu. Zapewni to odpowiednią do rodzaju i wagi naruszenia prawa reakcję organów na nieprzestrzeganie obowiązków administracyjnych. Powyższe przepisy nie będą jednak miały zastosowania w tych sprawach, co do których obowiązują przepisy odrębne, regulujące te kwestie w poszczególnych procedurach np. w ustawie o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Wprowadzone do KPA przepisy zobowiązują także organ do „rozważenia” możliwości odstąpienia od nałożenia określonej kary. W uzasadnieniu decyzji organ powinien wyjaśnić Stronie, dlaczego wymierzył karę w danej wysokości. Po zakończeniu postępowania w przedmiocie nałożenia lub wymierzenia kary, Strona może ubiegać się o to, aby organ udzielił ulgi w jej wykonaniu, czyli np. umorzył karę albo rozłożył ją na raty. Należy jednak pamiętać, że jeśli strona jest przedsiębiorcą, skorzystanie z takiej ulgi może być uznane za pomoc publiczną albo pomoc de minimis;
• zmiana w zakresie skarżenia decyzji wydanych przez ministra albo samorządowe kolegium odwoławcze (art. 52 § 3 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) – zmiana ta, tak istotna z punktu widzenia strony postępowania, została nieco „ukryta” w treści ustawy nowelizującej KPA i niektóre inne ustawy. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest dostępny jedynie w niektórych kategoriach spraw. To, czy wniosek taki przysługuje, uzależnione jest od tego, jaki organ sprawę rozstrzyga. Zmieniony art. 52 § 3 PPSA odwraca tę sytuację w przypadku spraw, w których stronie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu, jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może wnieść skargę na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa.

 

Dotychczasowy zbiór zasad ogólnych polskiego postępowania administracyjnego nie w pełni realizował zasady unijnego „soft law” w sprawie dobrej administracji, wyrażone i skodyfikowane m.in. w Europejskim Kodeksie Dobrej Praktyki Administracyjnej. Prace nad ustawą nowelizującą KPA trwały prawie dwa lata. Po zapoznaniu się z wprowadzonymi zmianami można zaryzykować stwierdzenie, iż zmiany te mają charakter wręcz rewolucyjny w porównaniu z poprzednim stanem prawnym, z uwagi na odformalizowanie postępowania administracyjnego oraz ukrócenie niedobrych nawyków istniejących w przedmiotowym postępowaniu.