Znowelizowana ustawa antylichwiarska – co warto wiedzieć?

Znowelizowana ustawa antylichwiarska – co warto wiedzieć?

Ustawa o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie z dnia 6 października 2022 r. (dalej: „Ustawa”) ma na celu przede wszystkim zlikwidowanie nieprawidłowości w udzielaniu pożyczek o charakterze lichwiarskim. Część jej przepisów weszła w życie w 2022 r., część w maju 2023 r. natomiast niektóre wejdą w życie od 1 stycznia 2024 r.

Jakie były założenia ustawodawcy?

Ustawodawcy zależało przede wszystkim na tym, aby zlikwidować nieuczciwe i nieetyczne praktyki na rynku pożyczek i kredytów co zdarzało się nagminnie. Wśród głównych założeń należy wskazać:

• zdefiniowanie maksymalnych odsetek i kosztów pozaodsetkowych tzw. chwilówek, pożyczek i kredytu gotówkowego;
• uniemożliwienie udzielania pożyczek osobom nieposiadającym zdolności kredytowej a także osobom zadłużonym;
• ograniczenie zjawiska tzw. rolowania długów (zaciągania kolejnych zobowiązań);
• zwiększenie nadzoru nad finansowymi instytucjami pozabankowymi udzielającymi pożyczek.

Przepisy obowiązujące

Mając na uwadze powyższe przepisy, które już obowiązują określają maksymalne koszty pozaodsetkowe związane z zawarciem umowy pożyczki pieniężnej. Udzielanie pożyczki pozabankowej uzależnione jest od posiadania zdolności kredytowej i zobowiązuje firmy pożyczkowe do jej badania. Obowiązują również przepisy wprowadzające zakaz oferowania klientowi, który już wziął pożyczkę, nowej umowy.

Pozaodsetkowe koszty pożyczek

Przedmiotowa Ustawa wprowadziła wzór zgodnie z którym należy obliczać maksymalne wysokości kosztów dla pożyczek w umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową. Pozaodsetkowe koszty w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki.

Ustawa wprowadziła również zmiany w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i w jej nowym brzmieniu ustalony został sposób obliczania:

• maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni, jak również
• maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni.

Pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu. Ustawa wskazuje, że do pozaodsetkowych kosztów należą marże, prowizje, opłaty związane z udzieleniem pożyczki lub przygotowaniem dokumentów, opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, koszty dodatkowe, a także wszelkie opłaty i koszty o podobnym charakterze do powyższych.

Badanie zdolności kredytowej

Zgodnie z przepisami nowej Ustawy lichwiarskiej instytucje pożyczkowe mają obowiązek uzależnienia udzielenia pożyczki pozabankowej od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Instytucja pożyczkowa zobowiązana jest przeprowadzić analizę w oparciu o dane udostępnione przez biura informacji gospodarczej lub inne instytucje upoważnione do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji niezbędnych do oceny zdolności kredytowej konsumenta.  Jeśli na podstawie tych danych nie jest możliwe dokonanie oceny zdolności kredytowej a instytucja pożyczkowa nie dysponuje innymi wiarygodnymi danymi pozwalającymi na dokonanie oceny, jest ona zobowiązana odebrać od konsumenta oświadczenie o jego dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość dochodów konsumenta. Ponadto powyższe oświadczenie należy odebrać w każdym przypadku, w którym całkowita kwota kredytu przekracza dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Oświadczenie odebrane od konsumenta na podstawie stanowi załącznik do umowy kredytu konsumenckiego. Dane uzyskane przez instytucję pożyczkową, stanowiące podstawę dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta, instytucja pożyczkowa zobowiązana jest przechowywać przez okres trzech lat od dnia ustania stosunku prawnego uzasadniającego ich pozyskanie. Obowiązek wykazania, że instytucja pożyczkowa dokonała oceny zdolności kredytowej w sposób zgodny z wymogami niniejszej Ustawy spoczywa na instytucji pożyczkowej lub jej następcach prawnych.

Należy nadmienić, że w przypadku, gdy instytucja pożyczkowa udzieliła konsumentowi kredytu konsumenckiego z naruszeniem powyżej opisanych wymogów lub gdy z treści oświadczenia konsumenta i uzyskanych przez instytucję pożyczkową informacji wynikało, że na dzień zawarcia umowy kredytu konsumenckiego konsument miał zaległości w spłacie innego zobowiązania pieniężnego wynoszące powyżej 6 miesięcy, a kredyt konsumencki nie był przeznaczony na spłatę tej zaległości, wtedy:

• zbycie wierzytelności z tej umowy w drodze przelewu lub w inny sposób jest nieważne;
• dochodzenie wierzytelności jest dopuszczalne dopiero po dniu całkowitej spłaty wcześniejszego zobowiązania, jego wygaśnięcia lub po prawomocnym stwierdzeniu przez sąd nieistnienia tego zobowiązania.

Zobowiązania, które muszą zrealizować instytucje pożyczkowe

Od 1 stycznia 2024 r. instytucje pożyczkowe będą mogły działać wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej, w której ustanowiono radę nadzorczą. Kapitał zakładowy będzie wynosił co najmniej 1 000 000 zł. Ponadto Ustawa ograniczyła sposoby i formy finansowania działalności pożyczkowej. Zgodnie z nowymi przepisami środki przeznaczane na udzielanie kredytów przez instytucje pożyczkowe nie mogą pochodzić z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w tym z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych. Członkami organów instytucji pożyczkowych, a także prokurentami będą mogły być jedynie osoby, które nie były prawomocnie skazane za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe.

Ponadto konieczne będzie także uzyskanie wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez KNF. Na wdrożenie nowych przepisów tj. dotyczących kapitału zakładowego, formy prawnej a także ustanowienia rady nadzorczej instytucje pożyczkowe wpisane do Rejestru Instytucji Pożyczkowych będą miały czas do 31 grudnia 2023 r. Do 30 listopada 2023 r. zgodnie z Ustawą zobowiązane są do poinformowania KNF o podjętych działaniach celem dostosowania się do wskazanych powyżej wymogów. Niewykonanie obowiązków nałożonych Ustawą po 1 stycznia 2024 r. skutkowało będzie wykreśleniem instytucji pożyczkowej z Rejestru Instytucji Pożyczkowych i brakiem możliwości prowadzenia działalności pożyczkowej.