Jednoznaczne stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie weryfikacji szczepień przeciwko COVID-19

14 grudnia 2021 by Ochmanipartnerzy Publikacje 0 comments

Jednoznaczne stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie weryfikacji szczepień przeciwko COVID-19

W dniu wczorajszym (tj. 13.12.2021) przekazano do informacji publicznej wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) prof. Marcina Wiącka skierowane do Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego w sprawie weryfikacji szczepień przeciwko COVID-19.

RPO w swoim wystąpieniu jasno postuluje o regulacje materii weryfikacji szczepień w formie ustawy w celu zapobiegnięcia dziejącego się codziennie, na naszych oczach „chaosu prawnego”. Aktualnie, restrykcję obowiązujące w Polsce takie jak, ograniczenia publiczności lub gości i przewidywane za ich naruszenia kary administracyjne są uregulowane na poziomie Rozporządzenia Rady Ministrów. Rozporządzenie to jasno stanowi, iż do limitu osób nie wliczają się osoby zaszczepione, jednakże nie wprowadza żadnej realnej możliwości tego weryfikacji przy jednoczesnym sankcjonowaniu niezastosowania się do normy prawnej karą administracyjną. Narusza to zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzoną z art. 2 Konstytucji. „Podmioty, które mają stosować limity i ograniczenia – nie obejmujące osób zaszczepionych – nie mają żadnych możliwości, aby te zobowiązania wykonać” – podkreśla Rzecznik. Jedynymi podmiotami zdolnymi, według Rozporządzenia weryfikować zaszczepienie są organy i agencje państwowe, takie jak: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Narodowy Fundusz Zdrowia, Policja, straż gminna, Państwowa Straż Pożarna itd. Już tutaj pojawia się pierwszy problem prawny, bowiem z art. 51 ust. 1 Konstytucji RP wynika, że nikt nie może być obowiązany inaczej, niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Ponadto, zgodnie z art. 51 ust. 5 Konstytucji RP, zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa. Jasno widać, że Rozporządzenie, o którym mówimy nie tylko narusza obowiązek regulowania takich spraw w akcie normatywnym rangi ustawy, ale prowadzi także do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej podmiotów (w tym pracodawców) w zakresie dostępu do informacji o zaszczepieniu danej osoby.

Dalej, prof. Wiącek wskazuję w sowim wystąpieniu, że istnieją prawne przesłanki do zapewnienia innym podmiotom niż publiczne, jak np. pracodawcom, władzom uczelni lub organizatorom imprez masowych możliwości weryfikacji zaszczepienia swoich pracowników.

Zaznaczył, że z art. 207 Kodeksu pracy wynika, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. „Wskazane przepisy prawa pracy stanowią rozwinięcie podstawowej zasady prawa pracy, według której (art. 15 k. p.) pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W tym przypadku dobrem chronionym jest zaś życie i zdrowie pracownika, stanowiące jego dobra osobiste. Odpowiedzialność pracodawcy w tym zakresie jest bezwarunkowa i bezwzględna, oznacza to, że pracodawca nie może uwolnić się od tej odpowiedzialności, podnosząc zarzut, iż również pracownik nie dopełnił obowiązków w tym zakresie. Stąd też nie wywiązując się ze swoich obowiązków, pracodawca naraża się na zarzut naruszenia zdrowia pracowników, jako ich dobra osobistego, także wówczas, gdy naraża pracowników na ryzyko zakażenia koronawirusem”– napisał RPO.

Rzecznik przywołał także na art. 51 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższymi i nauce. Wynika z niego, że rektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy i kształcenia. „W ramach realizacji tego obowiązku rektor analizuje i identyfikuje zagrożenia dla zdrowia i życia oraz ocenia i dokumentuje ryzyko związane z kształceniem w uczelni, wynikające z realizowanych zadań uczelni, oraz podejmuje działania profilaktyczne oraz zmniejszające to ryzyko” – dodał, powołując się na rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie sposobu zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia.

Powołał się także na art. 5 i 6 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. Wskazał, że za bezpieczeństwo imprezy masowej w miejscu i w czasie jej trwania odpowiada jej organizator. Bezpieczeństwo to obejmuje m.in. spełnienie przez organizatora wymogów w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w imprezie.

Zaznaczył, że jednym z podstawowych środków, wykorzystujących osiągnięcia nauki, mającym zapewnić w stanie epidemii bezpieczne i higieniczne warunki pracy, jak też zapewnić bezpieczeństwo w szkołach wyższych oraz obiektach użyteczności publicznej, są szczepienia ochronne przeciwko COVID-19. „Jednak zarówno pracodawcy, jak też i inne podmioty w ramach przypisanej im przez poszczególne ustawy odpowiedzialności, w celu ustalenia skali istniejącego ryzyka epidemicznego w zakładzie pracy czy też w zarządzanym obiekcie, nie mają prawnej możliwości pozyskania informacji, czy dana osoba podlegała szczepieniom ochronnym” – napisał RPO.

Jeśli chodzi o zgodność przepisów pozwalających na weryfikacje szczepień z RODO
prof. Wiącek wskazał, że art. 9 ust. 1 rozporządzenia RODO zabrania przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia, jednak zakaz ten nie ma zastosowania, gdy przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z interesem publicznym w dziedzinie zdrowia publicznego. Należy jednak pamiętać, iż ograniczenie tej zasady jest dozwolone jedynie na podstawie zgody osoby chronionej lub wyraźnego przepisu prawa o randze co najmniej ustawy.

Reasumując w opinii Rzecznika weryfikacja szczepień wymaga uporządkowania i kompleksowego uregulowania na poziomie ustawy. „Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego (ostatnio wyrok z dnia 6 czerwca 2018 r., sygn. akt K 53/16, OTK-A z 2018 r., poz. 38) oraz rygoryzmem zasady wyłączności ustawy w odniesieniu do ograniczeń prawa do autonomii informacyjnej podlega gradacji. W największym stopniu zasada ta dotyczy zagadnień wymienionych w art. 51 ust. 1 i 5 Konstytucji (tu normowanie za pomocą aktów wykonawczych jakichkolwiek kwestii merytorycznych jest niedopuszczalne, a ewentualne regulowanie w nich kwestii technicznych powinno być traktowane z dużą ostrożnością. Wynika stąd, że to wyłącznie do materii ustawowej należy określenie obowiązku ujawnienia informacji o osobie (w tym informacji zdrowotnych) oraz określenie zasad, trybu gromadzenia i udostępniania tych informacji” – napisał RPO.

W związku z powyższym, działając na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2020 r. poz. 627 ze zm.), RPO zwrócił się do Ministra Zdrowia o podjęcie działań mających na celu dostosowanie obowiązującego obecnie w tym zakresie stanu prawnego do standardów konstytucyjnych. Standardu tego, jego zdaniem nie spełnia bowiem sytuacja, w której materia ustawowa jest regulowana na poziomie rozporządzenia oraz sytuacja, w której na pracodawców i inne podmioty nakłada się obowiązki, lecz nie daje im się narzędzi prawnych umożliwiających wywiązanie się z tych obowiązków.

Ministerstwo Zdrowia ma 30 dni, by odpowiedzieć na pismo Rzecznika Praw Obywatelskich.

Bruno Ochman

Źródła:

Share on Facebook

Save